วิธีสอนแบบโครงงานเป็นฐาน พร้อมตัวอย่างงานวิจัย นำไปต่อยอดได้ทันที
เพื่อน ๆ ค่ะ หลังจากที่พวกเราได้รีวิวงานวิจัยการพัฒนาการเรียนการสอนแบบ Active Learning ในช่วงวันหยุดที่ผ่านมา เราจะพบว่ามีงานวิจัยที่น่าสนใจหลายเรื่องใช้วิธีการจัดการเรียนรู้โดยใช้โครงงานเป็นฐาน(Project-Based Learning ) เรียกย่อ ๆ ว่า PjBL
PjBL เป็นการเรียนรู้ที่จัดประสบการณ์โดยให้ผู้เรียนลงมือปฏิบัติงานจริงอย่างมีระบบ เพื่อเปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้ มีประสบการณ์ตรง โดยมีครูเป็นผู้กระตุ้นนำความสนใจที่เกิดจากตัวผู้เรียนมาใช้ในการเรียนรู้ นี่ที่เรียกว่า “การจัดการเรียนรู้แบบ Active Learning”
การจัดการเรียนรู้แบบใช้โครงงานเป็นฐาน ครูจะวางแผนกิจกรรมการเรียนรู้ที่จัดประสบการณ์ให้แก่ผู้เรียนเหมือนกับการทำงานในชีวิตจริง ที่นำความสนใจที่เกิดจากตัวนักเรียนมาใช้ในการทำกิจกรรมค้นคว้าหาความรู้ด้วยตัวเอง นำไปสู่การเพิ่มความรู้ที่ได้จากการลงมือปฏิบัติ การฟังและการสังเกตจากผู้เชี่ยวชาญ โดยการเรียนรู้ผ่านกระบวนการทำงานกลุ่ม นำมาสู่การสรุปความรู้ใหม่ มีการเขียนกระบวนการจัดทำโครงงาน และได้ผลการจัดกิจกรรมเป็นผลงานแบบรูปธรรม
จุดเด่นของวิธีสอนแบบโครงงานเป็นฐาน
- เป็นการสอนที่มุ่งให้ผู้เรียนปฏิบัติจริง ทำจริงไม่เพียงแต่เรียนรู้ทางทฤษฎีเท่านั้น
- ทำให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้และมีทักษะในกระบวนการทำงานจริง ๆ เริ่มตั้งแต่ร่วมคิดกันวางแผน การหาข้อมูลอุปกรณ์ต่าง ๆ การแบ่งงานและร่วมมือกันทำงาน การประสานงาน จนกระทั่งการประเมินผลงาน
- เป็นการฝึกให้ผู้เรียนช่วยตัวเอง มากกว่าการพึ่งพาอาศัยผู้อื่น
- ฝึกให้ร่วมมือประสานงานกัน ทำงานร่วมกัน เพื่อบรรลุจุดประสงค์เป็นการฝึกประชาธิปไตยและการอยู่ร่วมกันในสังคมไปด้วย
- มีประโยชน์อย่างยิ่งในการฝึกให้ผู้เรียนมีนิสัยรักการทำงาน มีความขยันและรับผิดชอบในการทำงาน
- เปิดการฝึกทักษะต่าง ๆ จากการปฏิบัติจริง เช่นทักษะการใช้เครื่องมือการหาข้อมูล การทำงานร่วมกัน การตัดสินใจ ฯลฯ
- ทำให้ผู้เรียนเห็นประโยชน์และคุณค่าของการเรียน เพราะผลการเรียนใช้ประโยชน์ในชีวิตได้
แนวคิดสำคัญ
การสอนแบบโครงงานนั้น มีแนวคิดสอดคล้องกับ John Dewey เรื่อง “learning by doing” ซึ่งได้กล่าวว่า “Education is a process of living and not a preparation for future living.” (Dewey John, 1897: 79 cite in Douladeli Efstratia, 2014) ซึ่งเป็นการเน้นการจัดการเรียนรู้ที่ให้นักเรียนได้รับประสบการณ์ชีวิตขณะที่เรียน เพื่อให้นักเรียนได้พัฒนาทักษะต่าง ๆ ซึ่งสอดคล้องกับหลักพัฒนาการคิดของ Bloom ทั้ง 6 ขั้น คือ
1. ความรู้ความจำ (Remembering)
2. ความเข้าใจ (understanding)
3. การประยุกต์ใช้ (Applying)
4. การวิเคราะห์ (Analyzing)
5. การประเมินค่า (Evaluating) และ
6. การคิดสร้างสรรค์ (Creating)
ดังนั้น PjBL จึงเป็นการจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ เนื่องจากผู้เรียนได้ลงมือปฏิบัติ เพื่อฝึกทักษะต่าง ๆ ด้วยตนเองทุกขั้นตอน โดยมีครูเป็นผู้จัดประสบการณ์การเรียนรู้
ขั้นตอนการจัดการเรียนรู้แบบโครงงาน
สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษาและกระทรวงศึกษาธิการ ได้นำเสนอขั้นตอนการจัดการเรียนรู้แบบโครงงาน ไว้ 4 ขั้นตอน ดังนี้
- ขั้นนำเสนอ หมายถึง ขั้นที่ผู้สอนให้ผู้เรียนศึกษาใบความรู้ กำหนดสถานการณ์ ศึกษาสถานการณ์ เล่นเกม ดูรูปภาพ หรือผู้สอนใช้เทคนิคการตั้งคำถามเกี่ยวกับสาระการเรียนรู้ที่กำหนดในแผนการจัดการเรียนรู้แต่ละแผน
- ขั้นวางแผน หมายถึง ขั้นที่ผู้เรียนร่วมกันวางแผน โดยการระดมความคิด อภิปรายหารือข้อสรุปของกลุ่ม เพื่อใช้เป็นแนวทางในการปฏิบัติ
- ขั้นปฏิบัติ หมายถึง ขั้นที่ผู้เรียนปฏิบัติกิจกรรม เขียนสรุปรายงานผลที่เกิดขึ้นจากการวางแผนร่วมกัน
- ขั้นประเมินผล หมายถึง ขั้นการวัดและประเมินผลตามสภาพจริง โดยให้บรรลุจุดประสงค์การเรียนรู้ที่กำหนดไว้ในแผนการจัดการเรียนรู้ โดยมีผู้สอน ผู้เรียนและเพื่อนร่วมกันประเมิน
จากที่กล่าวรายละเอียดมาข้างต้น เพื่อน ๆ จะเห็นได้ว่า..วิธีสอนแบบโครงงานเป็นฐาน(PjBL) น่าจะสามารถใช้สอนได้หลายวิชานะคะทุกคน น่าสนใจจริง ๆ ค่ะ
ตัวอย่างงานวิจัย ที่เราอยากให้เพื่อน ๆ เข้าไปรีวิวกัน
1. ชื่อเรื่อง การศึกษาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน เรื่องกลุ่มอาชีพในชุมชนบางบอน และกระบวนการกลุ่มของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 3ด้วยการจัดการเรียนรู้โดยโครงงาน ดาวน์โหลดที่ : https://he02.tci-thaijo.org/index.php/Veridian-E-Journal/article/view/75507/60826
2. ชื่อเรื่อง การพัฒนาความสามารถในการทำโครงงานวิทยาศาสตร์เชิงเศรษฐกิจสร้างสรรค์ สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ดาวน์โหลดที่ https://he02.tci-thaijo.org/index.php/Veridian-E-Journal/article/view/66928
3. ชื่อเรื่อง การพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนรู้วิชาคอมพิวเตอร์ด้วยการเรียนแบบโครงงานเป็นฐานร่วมกับสื่อสังคมออนไลน์ เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารสำหรับนักเรียนระดับชั้นประถมศึกษาตอนปลาย ดาวน์โหลดที่ https://so06.tci-thaijo.org/index.php/edujournal_nu/article/view/87316/124895
4. ชื่อเรื่อง การพัฒนาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนเรื่อง ชนิดของประโยค ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2โดยใช้การจัดการเรียนรู้แบบใช้โครงงานเป็นฐาน ดาวน์โหลดที่ https://so03.tci-thaijo.org/index.php/jliwu/article/view/171183/138466
5. ชื่อเรื่อง การพัฒนาผลสัมฤทธิ์การเรียน และทักษะการสื่อความหมายทางคณิตศาสตร์ เรื่อง สถิติ และการนำเสนอโดยจัดการเรียนรู้แบบใช้โครงงานเป็นฐาน ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 ดาวน์โหลดที่ https://so06.tci-thaijo.org/index.php/JEMEPTB/article/view/244938/166083
ขอบคุณที่มา : จับมือทำวิจัยในชั้นเรียน โดย ผศ.อลิสา เลี้ยงรื่นรมย์
บทความที่เกี่ยวข้อง
- การสอนแบบโครงงาน (PROJECT-BASED LEARNING) สอนอย่างไร?
- ดาวน์โหลดฟรี!! เอกสาร ก้าวแรกการจัดการเรียนรู้โดยใช้โครงงานเป็นฐาน Project Based Learnning PBL จัดทำโดย สพฐ.
